دانشکده پیراپزشکی

تعریف رشته کتابداری و اطلاع ­رسانی پزشکی:

در آغاز قرن بیست و یکم، کتابداری و اطلاع ­رسانی پزشکی در کشورهای پیشرفته به سوی استفاده از مهارت­های ارتباطی، فناوری­های اطلاعاتی و نقش با اهمیت مدیریتی آنها، گرایش داشته است. کتابداری و اطلاع سانی حرفه­ای است که با مدیریت اطلاعات و دانش سر و کار دارد و هدف اساسی آن ایجاد شرایط مناسب برای دسترسی آسان و مؤثر به اطلاعات است. برای چنین منظوری، این حرفه بر اساس اصول و بنیان­ های نظری که در طول تاریخ حیات خود تدوین نموده است فرایندهایی را برای گزینش و فراهم ­آوری، سازماندهی، و اشاعه اطلاعات انجام می­دهد. برای آموزش این فرایندها به کسانی که باید در کتابخانه ­ها و مراکز اطلاع ­رسانی به جامعه خدمت کنند، حرفه کتابداری، دوره­های آموزش رسمی را در سطح آموزش عالی برقرار کرده است. دانش و فرهنگ گسترده پزشکی، قلمروهای مختلف ارتباطی در حوزه پزشکی، فلسفه و جامعه­ شناسی خاص و پیچیده و متفاوت و متنوع در حوزه پزشکی، دانش اقتصاد پزشکی، منابع خاص اطلاع ­رسانی (مانند بانک­های اطلاعاتی، منابع اینترنتی و پایگاه­های اطلاعاتی) تنوع دانش درباره فناوری اطلاع­ رسانی و مهارت­های زبانی و ارتباطی و بسیاری دیگر، همه در حوزه پزشکی و حرفه­ ها و تخصص ­های وابسته به آن، هیچ­گونه درنگی را در باب ایجاد دوره­های تحصیلات عالیه و تحصیلات تکمیلی در رشته کتابداری باقی نمی­گذارد و لذا بدون شک دوره کارشناسی ارشد در رشته کتابداری و اطلاع ­رسانی با گرایش پزشکی ضرورتی حیاتی دارد. فارغ­التحصیلان رشته کتابداری و اطلاع ­رسانی پزشکی در مقطع کارشناسی ارشد به افراد با تجربه و متبحر تبدیل می­شوند که نقش رهبری و مدیریتی خود را وقف کتابخانه­ های مرکزی دانشگاه­های علوم پزشکی، کتابخانه­ های دانشکده­ای و کتابخانه­ های بیمارستانی نموده و همچنین به عنوان مشاور خدمات اطلاع ­رسانی در امور تحقیق، پژوهشگران علوم پزشکی و پیراپزشکی را یاری­ رسان بوده و توانایی در پاسخگویی به نیازهای در حال تغییر اطلاعات در عرصه ­های مختلف بخش­های آموزشی و پزشکی را خواهند داشت.

 

تاریخچه رشته کتابداری و اطلاع ­رسانی پزشکی در جهان و ایران

رشته کتابداری و اطلاع ­رسانی پزشکی، رشته­ای از علوم اجتماعی، تجربی و کاربردی است که در آن کتابدار و اطلاع­ رسان پزشکی با استفاده از فناوری اطلاعات و مدیریت دانش علاوه بر فراهم ­آوری، سازمان­دهی و اشاعه اطلاعات علوم پزشکی، با اعمال مدیریت علمی بر کتابخانه­ های مرکزی دانشگاه­های علوم پزشکی، کتابخانه ­های دانشکده­ای و بیمارستانی، زمینه ارتقای جریان اطلاع­ رسانی پزشکی را برای پزشکان، پیرازشکان و دانشجویان فراهم می­کند.

با توجه به برخوردار بودن این رشته از شرایط حرفه، این برنامه متعهد به تربیت کتابدار و اطلاع­ رسان پزشکی به­منظور ارائه خدمات اطلاع ­رسانی به جامعه پزشکی و علوم وابسته به آن است. این تعهد با توجه به جامعه­ نگری و اصل حق دسترسی برابر کاربران بالقوه و بالفعل به اطلاعات پزشکی بر اساس اولویت­های مصوب ملی در چهارچوب اهداف دانشگاه­های علوم پزشکی کشور تحقق می­یابد. بدیهی است رسیدن به ارزش­های یاد شده در قالب برنامه­ های آموزشی اکتشافی و پویا که در آن فراگیران و فرادهندگان با بهره ­گیری از اصول، ابزارها، مکانیزم­ها و امکانات آموزشی نوین به هدف­های موردنظر دست می­یابند، میسر می­شود.

برای آموزش کتابداری پزشکی برنامه استانداردی در سطح جهان وجود ندارد و هر کشور بنا به مقتضیات خود برنامه­ هایی را تدارک دیده است. ایالات متحده نخستین کشوری است که ضرورت تخصیص درس­هایی با تأکید بر زیست ­شناسی و خدمات اجتماعی، برای تربیت کتابداران پزشکی را مورد توجه قرار داد و اولین درس ویژه کتابداران پزشکی را در سال 1939در دانشگاه کلمبیا ارائه کرد. پس از آن کشورهای آلمان، انگلستان، استرالیا و هندوستان نیز در زمینه آموزش کتابداری پزشکی در مقطع کارشناسی ارشد گام­هایی را برداشتند. فلسفه آموزش کتابداری پزشکی در مقطع کارشناسی ارشد، با این نگرش همراه است که فارغ ­التحصیلان علاوه بر آموختن فنون کتابداری و دانش­ شناسی، قادر خواهند بود به­ عنوان مشاور فنی در فعالیت­های پژوهش مربوط به فناوری­های اطلاعاتی مشارکت کامل داشته باشند. در ایران نیز، رشته کتابداری و اطلاع ­رسانی پزشکی در سال 1354 در مرکز پزشکی ایران در مقطع کارشناسی ارشد تأسیس شد و سپس در سال 1365 در مقطع کارشناسی دانشجو پذیرفت.

 

تاریخچه رشته در دانشگاه

گروه آموزشی کتابداری و اطلاع ­رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز از مهرماه سال 1380 با همت دو تن از اساتید گروه جناب آقای عبدالنبی عرب­زاده (مدیر گروه وقت) و سرکار خانم دکتر فیروزه زارع فراشنبدی، به پذیرش دانشجو در دوره روزانه مقطع کارشناسی اقدام نمود. در حال حاضر این گروه 5 عضو هیأت علمی تمام وقت (3 دانشیار و 1 استادیار و یک عضو هیأت علمی متعهد به خدمت) در اختیار دارد و مدیریت گروه بر عهده سرکار خانم دکتر پرستو پارسائی محمدی است. لازم به ذکر است پذیرش دانشجوی کارشناسی ارشد از سال 1391 در این گروه آغاز شده و در مهرماه هر سال ادامه دارد. از سال 1400 پس از وقفه­ای کوتاه، مجدداً این گروه آموزشی اقدام به پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی نموده است و دانشجویان کارشناسی کتابداری و اطلاع ­رسانی پزشکی از مهر ماه سال مذکور مشغول به تحصیل در این گروه آموزشی هستند.

 

رسالت گروه کتابداری و اطلاع­ رسانی پزشکی

الف-رسالت آموزشی

رسالت آموزشی گروه کتابداری و اطلاع­ رسانی پزشکی در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد تربیت افراد با تجربه و متبحر در زمینه خدمات اطلاع ­رسانی پزشکی است که نقش رهبری و مدیریتی خود را وقف کتابخانه­ های مرکزی دانشگاه­های علوم پزشکی، کتابخانه ­های دانشکده­ای و کتابخانه ­های بیمارستانی نمایند. همچنین کارشناسان ارشد این رشته با توجه به توانمندهای خود می­توانند به­ عنوان مشاور خدمات اطلاع­رسانی در امور تحقیق، یاری ­رسان پژوهشگران علوم پزشکی و پیراپزشکی بوده و توان پاسخگویی به نیازهای در حال تغییر اطلاعات در عرصه ­های مختلف بخش­های آموزشی و پزشکی را خواهند داشت.

رسالت آموزشی این گروه تربیت نیروی انسانی متخصصی است که قادر به انجام مسئولیت­های حرفه­ای اداره کتابخانه ­های علوم پزشکی کشور، تأمین نیازهای اطلاعاتی کاربران بالقوه و بالفعل جامعه پزشکی و علوم وابسته در زمینه ­های آموزش، پژوهش و درمان، در استفاده از منابع اطلاعاتی و افزایش توان بهره­ گیری آنها از فناوری اطلاعات در حال تغییر، باشند. گروه کتابداری و اطلاع ­رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، در حال حاضر علاوه بر تدریس دروس اصلی و تخصصی دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع ­رسانی پزشکی، با رشته­ های دیگر موجود دردانشکده ­های پزشکی، پیراپزشکی، توانبخشی، بهداشت، داروسازی، پرستاری و مامایی، در مقاطع تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد، و دکترای حرفه‌ای و تخصصی در تدریس نظری و عملی دروس روش‌های مطالعه و یادگیری، نگارش علمی، و سیستم­های اطلاع ­رسانی پزشکی همکاری دارد.

ب- رسالت پژوهشی

گروه آموزشی کتابداری و اطلاع­ رسانی پزشکی در راستای رسالت پژوهشی خود اقدام به اجرای طرح­های پژوهشی اعضای هیأت علمی و دانشجویی، هدایت پایان ­نامه ­های کارشناسی ارشد، تألیف و ترجمه کتب تخصصی، ارائه مقالات علمی و حضور فعال در همایش­های علمی، و تولید و چاپ مقاله در مجلات علمی معتبر داخل و خارج از کشور می­نماید.

 

ج- رسالت اجرایی

این گروه در راستای رسالت اجرایی خود در طی سالیان گذشته، در زمینه ریاست کتابخانه مرکزی دانشگاه، مدیریت کتابخانه مرکز EDC و فعالیت در واحد علم­ سنجی دانشگاه مشارکت بسزایی داشته و از سالها پیش، مدیریت علمی کتابخانه دانشکده را نیز بر عهده داشته است.

اهداف کلی گروه کتابداری و اطلاع ­رسانی پزشکی

· ارتقا و توسعه کمی و کیفی آموزش در حوزه کتابداری و اطلاع­ رسانی پزشکی؛  

· ارتقا و توسعه کمی و کیفی پژوهش در حوزه کتابداری و اطلاع ­رسانی پزشکی؛  

· توانمندسازی اعضای هیات علمی، دانشجویان و دانش ­آموختگان در حوزه­های آموزشی و پژوهشی؛

· ارتقا و توسعه اخلاق حرفه­ای در حوزه کتابداری و اطلاع ­رسانی پزشکی؛

· ارتقا تجهیزات، خدمات، و امکانات موجود؛

· ارتقا و بهبود ارائه خدمات اطلاعاتی در حوزه سلامت در بستر فناوری­های روز؛

· مسئولیت­پذیری اجتماعی و همکاری مؤثر با مسئولین در جهت پاسخگویی به نیازهای نظام سلامت؛

· توسعه و ارتقای رشته با ایجاد مقاطع و رشته ­های جدید در سطح گروه؛

· توسعه و ارتقای رشته با توانمندسازی و تجهیز دانشجویان به مهارت­های فناورانه به جهت ارائه خدمات اطلاعاتی متناسب با نیاز فضاهای علمی و بازار کار؛

· ارتقای یادگیری فراگیران از طریق به کارگیری تکنولوژی­ها و فناوری­های نوین آموزشی و روش­های نوین تدریس؛

· ارتباط مؤثر با فراگیران، و دانش ­آموختگان گروه؛

· ارتباط مؤثر با گروه­های آموزشی کتابداری و اطلاع­ رسانی پزشکی در سطح کشور؛

· ارتباط مؤثر با کتابخانه­ های علوم پزشکی و مراکز اطلاعاتی حوزه سلامت در سطح کشور؛

· ارزیابی و نظارت مستمر جهت ارتقا سطح کمی و کیفی برنامه ­ها و فعالیت­های آموزشی و پژوهشی گروه؛

· ارائه مشاوره تخصصی در حوزه کتابداری و اطلاع ­رسانی پزشکی به کتابخانه­ ها و واحدهای پژوهشی؛

· انجام طرح­های تحقیقاتی و پایان­ نامه­ های منطبق با نیاز جامعه و نظام سلامت

· کمک به تشکیل انجمن­های علمی دانشجویی جهت فعالیت وحضور بیشتر فراگیران در عرصه­ های علمی مرتبط با رشته